Bánh chưng nhân cá chép đồng lạ lùng của người Tày tại Bắc Kạn

Khác với bánh chưng truyền thống, bánh chưng của một bộ phận người Tày ở Bắc Kạn chỉ xuất hiện vào đúng dịp rằm tháng 7 với phần nhân lạ miệng làm từ cá chép đồng.

Ở Bắc Kạn, ngoài những đặc sản nức tiếng như tôm chua Ba Bể, bánh coóc mò, xôi đăm đeng, ra sắng (bồ ngót rừng), miến dong Na Rì, thịt lợn gác bếp,… còn có một món ngon khác khiến ai lần đầu nghe tên cũng không khỏi kinh ngạc. Đó chính là món bánh chưng nhân cá chép.

Đúng như tên gọi, bà con dân tộc Tày ở Bắc Kạn đã sáng tạo món bánh cổ truyền của người Việt bằng phần nhân lạ miệng được làm từ nguyên liệu là cá chép đồng.

Theo người dân địa phương, không ai rõ món bánh chưng nhân cá gáy có từ khi nào, chỉ biết rằng, cứ vào dịp tháng 7 Âm lịch hàng năm, người dân địa phương lại làm món bánh này để dâng lên thờ tự tiên sư.

Thu Huyền (SN 1996, người dân tộc Tày, hiện sống ở huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn) cho biết, món bánh chưng nhân cá gáy (người địa phương còn gọi là pẻng ho) hiện chưa được nhiều người biết đến. Ở Bắc Kạn, chủ yếu người Tày tại huyện Na Rì và Ba Bể mới làm món bánh này.

Và tùy theo thói quen, văn hóa của từng địa phương mà cách làm bánh cũng có sự khác nhau, như nơi dùng lá gừng, nơi khác lại dùng rau răm để khử mùi tanh của cá khi làm nhân bánh.

Được biết, vật liệu chính để làm món bánh này gồm gạo nếp nương, thịt mỡ, cá gáy đồng, thêm rau răm hoặc lá gừng và một số gia vị khác.

Ngoài gạo nếp nương được tuyển kỹ lưỡng, người bản địa sẽ dùng cá gáy được nuôi thả trong ruộng lúa. Ở đây, khoảng từ tháng 4, tháng 5 âm lịch, người dân khi trồng lúa sẽ thả luôn cá gáy đồng vào ruộng. Ruộng không bón phân hay phun thuốc để bảo đảm sạch.

Loại cá này có kích thước khá nhỏ, chỉ bằng hai ngón tay nhưng được nuôi thả thiên nhiên nên có vị thơm ngon đặc trưng, khi nấu sẽ mềm nhừ, ăn lạ miệng.

Cách rằm tháng 7 độ vài ngày, người ta bắt đầu thu hoạch cá. lùa cá chạy vào cái hủng ở cuối ruộng rồi bắt lấy. Những con chép ban đầu chỉ nhỏ bằng đầu tăm, sau vài tháng đã tăng kích tấc, to chừng 2-3 đầu ngón tay. Để cá sạch, bà con địa phương còn cho cá vào giỏ, treo ở giữa dòng suối từ 3 đến 4 ngày. Khi mang về nhà, cá trắng bốp, sạch sẽ.

Cá sau khi bắt về được đem làm sạch, sơ chế kỹ càng rồi trộn cùng lá gừng thái nhỏ và chút gia vị để khử mùi tanh và tăng độ đượm đà.

Sau khi chuẩn bị xong các vật liệu, người ta tiến hành gói bánh. Cách gói không khác bánh chưng truyền thống nhưng cốt được gói theo hình tròn, thuôn dài giống bánh tét. Bánh được luộc từ 12 đến 15 tiếng để đảm bảo phần nhân cá chép chín mềm nhừ xương, còn gạo dẻo, thơm phức mũi. Khi bánh chín, người ta vớt bánh ra, treo lên cao cho ráo nước.

Với nhiều người, thoạt nghe tên đã tò mò không biết món bánh chưng cá gáy có hương vị ra sao. Thậm chí có người còn dè chừng, ngờ sự kết hợp giữa món bánh cựu truyền với phần nhân lạ lẫm.

Tuy nhiên, nếu có nhịp thưởng thức, thực khách sẽ dễ dàng bị món bánh độc đáo này chinh phục bởi mùi thơm hòa quyện từ thịt mỡ với lá gừng, làm lấn lướt hết vị tanh của cá. Phần nhân cá gáy cũng mềm nhừ, béo ngậy, khi ăn không sợ bị hóc xương.

Món bánh chưng nhân cá chép được nhận xét khá kén người ăn nhưng nếu ăn quen sẽ thấy ham thích bởi hương vị dị biệt, khó tìm thấy ở bất cứ đâu.

Chị Huyền hào hứng gói bánh chưng nhân cá gáy trong dịp lễ đặc biệt tại quê nhà.
Theo Thu Huyền, vì món bánh này chưa phổ quát, gần như chỉ có ở 2 huyện Na Rì và Ba Bể ở Bắc Kạn nên ít được du khách biết tới. Và mỗi năm, người Tày ở đây chỉ làm bánh vào rằm tháng 7 nên nếu thực khách muốn thưởng thức bánh chưng nhân cá gáy thì phải đặt trước mới có.

Cô gái người dân tộc Tày cũng tiết lậu, vào ngày Tết cổ truyền, bà con địa phương vẫn gói bánh chưng nhân đậu, thịt như nhiều nơi khác. Ngoại giả còn có bánh chưng nhân lạc đỏ khá lạ miệng và dễ ăn.